สาธารณรัฐจีน

(ค.ศ. 1912-1949)

สาธารณรัฐจีนเกิดขึ้นหลังจากโค่นล้มราชวงศ์ชิน โดยมีผู้นำคือ ดร. ซุน ยัตเซ็น โดยมีสาเหตุมาจากการปกครองที่ไร้ประสิทธิภาพของราชวงศ์ชิงตอนปลาย

ดร. ซุน ยัตเซ็น

ดร.ซุน ยัตเซ็น ได้จัดตั้งพรรคก๊กมินตั๋งและได้เป็นประธานาธิบดีคนแรกของสาธารณรัฐจีน แต่เนื่องจากขาดกองกำลังทางทหาร จึงได้ขอการสนับสนุนจากนายพลหยวน ซือไข่ โดยการแลกกับยกตำแหน่งประธานาธิบดีให้หยวน ซือไข่ แต่เมื่อหยวน ซือไข่มีอำนาจแล้ว กลับละเลยต่อหลักการของสาธารณรัฐที่ก่อตั้งโดยเจตนารมณ์ของดร.ซุน ยัตเซ็น ยุบพรรคก๊กมินตั๋ง และรื้อฟื้นระบบจักรพรรดิขึ้นมาอีกครั้งโดยตั้งตนเป็นฮ่องเต้ แต่หลังจากนั้นได้ 1 ปี หยวน ซือไข่ได้เสียชีวิตลงด้วยโรคชรา ระบบจักรพรรดิที่ถูกรื้อฟื้นขึ้นมาอีกครั้งจึงได้สิ้นสุดลง หลังจากนั้นกองทัพเป่ยหยางของนายพลหยวน ซือไข่ ได้ตั้งรัฐบาลเป่ยหยางเพื่อสืบทอดอำนาจต่อไป ทำให้ประชาชนไม่พอใจและลุกขึ้นต่อต้านรัฐบาล ทางซุน ยัตเซ็นได้ลี้ภัยไปที่เมืองกวางตุ้งและฟื้นฟูพรรคก๊กมินตั๋ง

นายพลหยวน ซือไข่

ในช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ประเทศจีนถูกบีบบังคับให้เข้าร่วมฝ่ายสัมพันธมิตรและประกาศสงครามกับเยอรมนี แต่ถึงแม้จะเป็นฝ่ายชนะสงคราม ประเทศจีนกลับถูกเอารัดเอาเปรียบและทางรัฐบาลจีนยังอ่อนข้อเพิกเฉยต่อสนธิสัญญาแวร์ซาย ทำให้นักศึกษาลุกขึ้นต่อต้านโดยได้รับอิทธิพลจากลัทธิมากซ์ซึ่งเป็นรากฐานของแนวคิดคอมมิวนิสต์

ดร.ซุน ยัตเซ็นได้ขอความช่วยเหลือทางการทหารจากสหภาพโซเวียต และกับยอมให้โซเวียตสนับสนุนการจัดตั้งพรรคคอมมิวนิสต์จีน ในช่วงแรกพรรคคอมมิวนิสต์จีนและพรรคก๊กมินตั๋งได้รับความนิยมพอ ๆ กัน และได้ร่วมมือกันฟื้นฟูชาติจีน

เจียง ไคเชก

ดร.ซุน ยัตเซ็นเสียชีวิตในปี ค.ศ.1925 เจียง ไคเชกซึ่งเป็นลูกศิษย์ของซุนได้ขึ้นเป็นผู้นำพรรคก๊กมินตั๋งและได้กรีฑาทัพขึ้นเหนือสำเร็จ เจียงล้มรัฐบาลเป่ยหยางและปราบขุนศึกจนราบคาบและจัดตั้งรัฐบาลชาตินิยมแห่งสาธารณรัฐจีนขึ้น

เหมา เจ๋อตง

ในยุคสงครามโลกครั้งที่สอง ญี่ปุ่นได้เข้ารุกรานจีน แต่เนื่องจากรัฐบาลก๊กมินตั๋งอยู่ในช่วงรวบรวมกำลังและปราบคอมมิวนิสต์ที่ลุกขึ้นต่อต้าน จึงใช้วิธีแก้ไขปัญหากับญี่ปุ่นด้วยวิธีการทูต แต่ญี่ปุ่นก็ยังคงรุกรานจีนอย่างต่อเนื่อง ทำให้ประชาชนไม่พอใจรัฐบาลก๊กมินตั๋งที่ไม่ยอมต่อกรกับญี่ปุ่น หลังสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สอง จีนได้เป็นผู้ชนะสงครามในฐานะที่เข้าร่วมฝ่ายสัมพันธมิตร แต่ถึงอย่างนั้นประเทศจีนก็เสียหายจากสงครามเป็นอย่างมาก รัฐบาลก๊กมินตั๋งหมดเงินไปกับสงคราม อีกทั้งยังมีปัญหาคอรัปชั่น แนวคิดคอมมิวนิสต์จึงได้รับความนิยมในหมู่ประชาชนที่ทุกข์ยาก จึงเกิดสงครามการเมืองจีนระหว่างรัฐบาลก๊กมินตั๋งและฝ่ายพรรคคอมมิวนิสต์จีนซึ่งมีประชาชนจำนวนมากให้การสนับสนุน สงครามการเมืองสิ้นสุดลงโดยพรรคคอมมิวนิสต์นำโดยเหมา เจ๋อตงเป็นผู้ชนะ พรรคก๊กมินตั๋งจึงได้หนีไปที่เกาะไต้หวันพร้อมกับประชาชนที่กลัวภัยคอมมิวนิสต์กว่า 1 ล้าน 5 แสนคน

หลังจากชัยชนะของพรรคคอมมิวนิสต์จีน เหมาเจ๋อตงประกาศสถาปนาสาธารณรัฐประชาชนจีน ถือเป็นการสิ้นสุดยุคสาธารณรัฐจีนบนดินแผ่นดินใหญ่